Dişilerde Yetersiz Üremeye Katılım ve Yavru Van Kedilerinde Doğum ve Ölüm Oranları

Calymath

Özet

Kayseri Kedi Evi kurulduğu günden itibaren 3 yıllık sürede dünyaya gelen kedilerin kaydı tutuldu. Doğan yavrularda 2 yaşına gelmeden ölümler meydana geldi. Cinsiyetlere göre ölüm ve doğum tabloları hazırlandı. Dişi kedilerin üremeye katılma şansının erkeklerden daha az olduğu tespit edildi. Dişilerin doğum oranı, erkeklerin doğum oranının %52'si kadar olduğu hesaplandı.

Araştırma

Kayseri Kedi Evi (yada Ev) faaliyetine sokakta iki tekir ebeveyinden doğduğunu tahmin ettiğimiz La Félin isimli van kedisini ıslaha almamızla başladı. Daha sonra Patisaray İstanbul Kedi Severler Derneği'ne üye olarak Dünya Kedi Federasyonu'ndan WCF-0302-TR-15489-2017 lisans numarasıyla Calymath's Cattery isim tescilini aldı [¹]. Ev için hem Calymath's Catterry, hem Kayseri Kedi Evi ismini kullanmaktayız. Ev olarak sadece safkan yerli ırk kedileri korumayı, yetiştirmeyi, klasik ıslah yöntemleri ile yerli ırk kedilerin ırk standardını geliştirmeyi, aynı zamanda dünyaya gelen yavruların yaşam kalitesini arttırmayı, yerli ırk kedilere marka değeri kazandırmayı amaçlamaktayız. Bu amaç için yerli ırkları koruyan, deneysel bir dizi program oluşturduk. Şuan kedilerle ilgili konularda ücretsiz danışmanlık sağlıyoruz[¹,²].

Cattery'nin tam karşılığı Türkçe'de yer almamaktadır. Türkçe'ye kedi evi olarak geçmişse de, bu tanım Cattery'i tanımlamakta eksik kalmaktadır. Çünkü kedi evlerinin amacı sadece saf kan kedi yetiştirmez ya da sığınma evi gibi görev yapmaz. Yine de bu çalışmada Ev tabirini kullanmayı tercih ettik.

Bu çalışmada Ev'de, van kedilerini ıslah çalışmalarını sürdürdüğümüz Nisan 2016 – Nisan 2019 tarihleri arasında dünyaya gelen yavru kedilerin ölümleri görüldü. Ev'de yetiştirdiğimiz van kedilerinin ırk standardını geliştirme çalışmalarımız esnasında karşımıza çıkan yavru ölümleri sorununu anlamak, bilançolarını öğrenmek amacıyla bu çalışmayı derledik. Bu sayede gelecek ıslah çalışmaları açısından kedilerin ölümlerinin mahiyetini, van kedilerinin ırk standardını geliştirme sürecinin ne kadar sürebileceğinin hesaplanması hedeflenmektedir. Halen Ev'in van kedilerini ıslah, ırk standardını yükseltme çalışmaları devam etmektedir. Çalışmalarımızı Ev için koyduğumuz prensipler doğrultusunda yürüttük. Bu prensipler Patisaray İstanbul Kedi Severler Derneği (yada Patisaray) ve Dünya Kedi Federasyonu'nun (yada WCF) koyduğu kurallarla uyumludur [¹,³].

Materyal ve Metot

Çalışma 1 Nisan 2016 tarihinden 3 Nisan 2019 tarihine kadar geçen zaman zarfını kapsayan bir çalışma olup, Kayseri Kedi Evi'nde meydana gelen yavru van kedilerinin doğumları üzerine yapıldı.

Ev'deki kedilere henüz secere çıkartılamadı. Anne ve baba van kedilerinin fenotipleri, morfolojileri, ırkları ve ırk standartları göz önünde bulundurularak eşleştirildi, van kedilerinin ırk standardını geliştirmek için klasik ıslah yöntemleri kullanıldı. Eşleştirmelerde WCF ve Patisaray'ın belirlediği kurallara bağlı kalındı, Ev için koyduğumuz prensipler izlendi. Buna göre yeni nesiller planlandı.

Eşleşen kedilerimizin Ev'de dünyaya getirdikleri nesiller izlendi. Doğan yavrular da dahil olmak üzere bütün kedilerin özellikleri Ev'de kayda alındı, her kedi için bir dosya oluşturuldu. Ancak makalede sadece üremeye katılan kedilerimizin isimlerine yer verildi.

Doğan yavrular eğer sahiplendirilmiş ise ve sahipleri tarafından bilgi aktarımı kesilmişse yavrular sağ fakat üremeye katılmamış olarak kabul edildi.

Eğer kediler sahiplendirilmiş ve üremeye katılmışlarsa ya da kedi Ev'de doğum yapmışsa isimleri, eşleri, renkleri, doğum tarihleri materyal başlığı altında bu makalede belirtilmiştir.

Doğan yavrularının sayıları ve ölenlerin sayıları, ölenlerin ölüm yaşları, doğum / ölüm oranları sonuç başlığı altında hesaplandı, doğan yavruların ölüm yaşları ile doğum oranları kıyaslandı.

Hamilelikle sonuçlanmayan eşleşmeler, üremeye katılmamış sayıldı. Başarısız çiftleşmeler sadece sayı olarak sonuç başlığı altında belirtildi. Başarısız çiftleşmeler, her bir çift kedinin çiftleştikleri kızgınlık dönemleri, başarısız çiftleşme olarak sayıldı. Bu sayı her bir çift için başarısız çiftleşme dönemi olarak kayda alındı.

Kedilerin renk kodları ve renk isimleri açıklarken E.M.S. Kodu olarak bilinen, WCF tanımlanmış kodlar referans alınmıştır [⁴,⁵,⁶].

İmkânlar dahilinde olmadığından fotoğraflama, metrik ölçüm ve değerlendirme yapılamadı, makaleye konulmadı. Materyal başlığı altında sadece üremeye katılan kedilerimizin göz renkleri, kürk renkleri, tüy uzunluklarına yer verildi.

Irk isimleri WCF'nin tanımlarına göre ayrımlandı [¹].

Ev'e ait dişilerden La Félin, Boncuk, Zehra, Prenses Pamuk isimli van kedileri ile eve ait olmayan Miya isimli tarçın renkli point desenli siyam kedisi, Percian Pamuk isimli iran kedisi üremeye katıldı.

Şeker, Yorgan, Akkuş, Münker, Bıdık isimli van kedilerin tümü eve aitken, Nağu isimli Anadolu kedisi Kayseri ili Şehir merkezinde serbest dolaşan bir sokak kedisidir. Nağu, ölünceye kadar izlediğimiz sokak kedilerinden bir tanesiydi. Nağu ve La Félin, La Félin'i ıslaha almadan evvel çiftleşmişlerdi. Doğan yavruları ise annelerini ıslaha aldığımız kedi evimizde doğdular.

La Félin, Zehra, Yorgan isimli kedilerimizin Nağu ile aynı lokasyondan değişik zamanlarda sokaktan izole edilip koruma programımıza dahil edildi, daha sonra ıslaha katıldı. Ancak ıslaha katılma tarihleri ya da sokaktan nezaman izole edildiği kayda alınmadı.

Şeker WCF üyesi Dünya Kedi Irkları Derneği (DKED) tarafından secerelidir. Diğer kedilere secere alınamadı.

Şeker, Nağu, Yorgan, La Félin, Boncuk, Zehra, Miya, Prenses ve Percian Pamuk isimli kedilerin akraba olma ihtimalinin olmadığını kabul ediyoruz.

Miya ile Şeker'den doğan 5 kediden üremeye katılan Münker ile Prenses Pamuk kardeşlerdir. Bıdık isimli erkek kedimiz ise, Prenses Pamuk ile Yorgan'ın oğludur.

Akkuş, Şeker ile La Félin'den doğmuştur.

Sahiplendirilen ve sahipleri tarafından bilgi akışı kesilen kediler ve üremeye evde katılmayan ve takibi yapılamayan diğer kediler bu çalışmada sağ fakat üremeye katılmamış olarak değerlendirildi.

Üremeye katılan kedilerimizin isimleri, doğum tarihleri, dünyaya getirdikleri yavru sayıları ve renk kodları (yada E.M.S.) kodları aşağıdaki tabloda verildi.

Üremeye Katılan Bireyler:

Dişi	Doğum tarihi	Renk kodu	Yavru	Erkek	Doğum Tarihi	Renk kodu	Yavru
La Félin	01/01/14	TUV W 63 LH	16	Şeker	25/06/16	TUV W 62 SH	12
Boncuk	07/07/16	TUV W 62 SH	9	Yorgan	01/01/15	TUV W 61 SH	9
Zehra	01/09/17	TUV W 61 LH	3	Akkuş	20/08/17	TUV W 62 LH	6
Prenses Pamuk	10/09/17	TUV W 62 SH	3	Münker	10/09/17	ANA N 01 61 SH	5
Miya	01/08/15	SIA B 32	5	Bıdık	29/05/18	TUV W 61 SH	3
Percian Pamuk	20/05/15	PER W 62 LH	2	Nağu	Bilinmiyor	ANA N 03 62 SH	3
		Ortalama	6,33±5.354			Ortalama	6,33±3,5590

TUV : Van Kedisi. SIA : Siyam. PER : İran. ANA : Anadolu kedisi
61 : Mavi gözlü. 62 : Sarı gözlü. 63 :Sarı-Mavi tek gözlü
N 01 : Sadece Siyah tüylü N 03 : Siyah Beyaz Tuksedo desenli
B : Çikolata W : Beyaz SH : Kısa tüylü LH : Uzun tüylü.
32 : Tonkinese point desenli.

Ev'e ait olmayan Miya ve Percian Prenses isimli kedi sahiplerinin beyanına göre doğum tarihi kaydedildi. La Félin, Zehra, Yorgan isimli kedilerimizin doğum tarihleri gözlemlerimiz, kedilerin hikâyeleri ve veteriner tespiti ile belirlendi, aşı karnesine yukarıdaki tabloda belirtilen tarihler kaydedildi. Ancak Nağu hakkında daha fazla bilgi bulunmuyor.

Sonuç

Doğan yavrulardan ölümlere ilişkin tablolar aşağıda verildi. Ortalama doğum 3.8±1.23, ortalama ölüm 1,7±2.01 olduğu sonucuna varıldı.

Üreme ve Yavru Ölümleri Bilanço Tablosu:

Anne	Baba	Doğan Erkek	Doğan Dişi	Doğan Toplam	Ölen Erkek	Ölüm Yaşı	Ölen Dişi	Ölüm Yaşı	Not
La Félin	Nağu	3	---	3	1	18 ay	---	---
La Félin	Şeker	2+3	1+1	3+4	---	---	---	---	*
La Félin	Akkuş	4	2	6	4	0-3 ay	2	0-3 ay	**
Boncuk	Yorgan	3	1	4	---	---	1	3-12 ay
Boncuk	Münker	1	4	5	1	0-3 ay	3	0-3 ay
Prenses Pamuk	Yorgan	3	---	3	---	---	---	---
Zehra	Bıdık	1	2	3	1	0	2	0	***
Miya	Şeker	3	2	5	---	---	1	0-3 ay	*4
Persian Pamuk	Yorgan	2	---	2	1	3-12 ay	---	---
Toplam		25	13	38	8	---	9	---
Doğum başı yavru Ortalaması		2,5±0.97	1,3±1.25	3.8±1.23	0.8±1.23		0.9±1.10		*5

* Şeker'le La Félin iki defa çiftleşti.

** Akkuş La Félin ile Şeker'in oğlu. Kaza eseri sonucu çiftleşen bu anne oğuldan son derece sağlıklı yavrular dünyaya geldi. Fakat anne üst üste 3 dönem çiftleşmiş oldu. Sütü kesilince strese giren La Félin yavruların hepsini yedi.

*** Zehra düşük doğum yaptı. Ölüm yaşı 0 olarak belirtildi.

*4 Miya artık yaşamıyor.

*5 Her doğumda toplam yavru ölümü sayısı ortalaması 1.7±2.0028

Yavruların cinsiyete bağlı olarak hangi yaş aralığında kaç kedinin öldüğü, ölen kedilerin yaşayanlara ve doğanlara oranları aşağıdaki tabloda hesaplandı. Ölüm oranı %44, üremeye katılım % 19,05 oranında olduğu sonucuna ulaşıldı.

Ölüm Zamanları Bilanço Tablosu:

Ölüm yaşı	Erkek	Dişi	Toplam	Açıklama
Düşük doğum	1	2	3
0-3 ay arasında	5	6	11
3-12 ay arasında	1	1	2
12-24 ay arasında	1	---	1
2-6 yaş arasında	---	---	---	*
6 yaş üstü emekli	---	---	---	*
Toplam Ölüm	8	9	17
Toplam Doğum	25	13	38
Üremeye Katılan Yavrular	3	1	4
Yaşayan Yavrular	17	4	21
% Oranı	%17,6470	%25	%19,0476

* Kayseri Kedi Evi araştırmasını 3 senedir yapmakta olduğu için henüz üremeye katılmadan emekli olan ya da üremeye katılmamış kedilerden 6 yaşını doldurmadan ölen hiç bir kedimiz yok.

Ölüm ve doğum oranları bütün olarak değerlendirildiğinde erkeklerde ölüm % 32 iken, dişilerde %69, toplam ölüm oranı %45dir. Ölüm oranı en fazla ve doğum oranı en az olan cinsiyet dişi.

Erkeklerin doğan tüm kedilere oranı % 65, dişilerinse %34'dür. En çok doğum erkeklerde görülüyor. 1 dişi kedi doğması için yaklaşık 2 erkek kedinin de yanında doğduğu görüldü.

Kümülatif Ölüm ve Doğum Bilançoları:

	Ölüm / Doğum Oranı	Ölüm / Doğum % Oranı	Doğum Oranı	Doğum % Oranı
Erkekler	8/25 erkek	%32	25/38 dişi	%65.78947
Dişiler	9/13 dişi	%69.23076	13/38 erkek	%34.21053
Toplam	17/38 hepsi	%44.73684	38/38 hepsi
Dişi Doğum / Erkek Doğum Oranı				13/25
Dişi Doğum / Erkek Doğum % Oranı				%52

3 sene içinde evimizde dünyaya gelen sadece bir yavru dişi kedi üremeye katılabildi. Evimizde dünyaya gelen erkek kedilerden sadece 3 tanesi üremeye katıldı. Üremeye katılan erkek kedilerimizden sadece birisinin annesi bu evde doğdu. Toplam 38 yavrudan 17'si üremeye katılamadan öldü.

Kedi evinde ıslaha alınan dişi kedilerimiz ortalama her doğumda ortalama 3.8±1.23 yavru dünyaya getirirken, ortalama 1.7 yavru hayatını kaybetti. Üremeye katılmadan ölen yavruların ölüm oranı ortalama % 44.73'tür.

Prensip olarak evde kedileri erkekler ve dişler diye ayırmaktayız. Ancak denetleyemediğimiz bir anda Akkuş'un annesi ile çiftleşmesi sonucu istenmeyen bir gebelik süreci yaşadık. Annesiyle çftleşmesine rağmen doğan yavruların tümü son derece sağlıklıydılar. Eğer anneleri tarafından yenmeselerdi doğum başarılıydı. Ancak anne dinlenme döneminde çiftleştiği ve ideal sayıda doğması gerekenden fazla kedisinin doğması nedeni ile strese girdi, sütü kesildi, doğan 6 yavrusunu yedi. Bu çiftleşme olmasaydı, şubat 2019 döneminde son bir defa daha çiftleşecek, sonra emekli edecektik. La Félin artık emeklidir, üremeye dahil etmeyeceğiz. Bu nedenle üremeye katılım gösteren dişilerden bir tanesinin adı bu listeden silindi.

Calymath's Cattery prensipleri gereği yerli ırklar her yönden koruma altına alınmalıdır, kısırlaştırılmazlar. Çünkü canlılar her an üremek zorunda olmadıkları gibi, organları çıkartılarak sakatlanmak zorunda da değillerdir. İleri yaşa gelen La Félin bizim emeklilik olarak tanımladığımız koruma programına dahil edilen ilk kedimizdir.

La Félin ile Şeker 2 kızgınlık dönemi (yani dönem); Bıdık'ın 2 başka evdeki 2 dişi kedi ile bir dönem; Boncuk'un Ev'de 1 dönem kalmış Duman isimli kediden 1 dönem; evde doğan ve büyüyen Kayseri isimli Şeker ile La Félin'den olan dişi kedimizin Yorgan'ın Persian Pamuk'dan olma oğlu Bulut isimli kedisi ile 1 dönem; Alex isimli bir siyam kedisi ile Prenses Pamuk 1 dönem döllenme olmadan sonuçlanan başarısız çiftleşmeye katılmıştır. Başarısız çiftleşmeye katılan erkek kedi sayısı 5, dişi kedi saayısı 6 kedidir. Başarısız çiftleşmeye katılan dişi kedilerden 2'sinden daha sonra yavru sahibi olduk. Başarısız çiftleşmeye katılan erkek kedilerden daha sonra yavru sahibi olduğumuz kedi sayısı 2 kedidir. Bu veriler dişilerden verimli döl veren kedilerin dişi kedilere oranının %33, verimli döl veren erkek kedilerin, erkek kedilere oranın %40 olduğunu gösterdi. Ev'de toplam 18 farklı dönem ve eşleşme ile üreme denendi ise de sadece 10 çiftleşme başarıyla sonuçlandı. Dolayısıyla her çift kedinin eşleştirilmesinden istenen sonuç alınamayacaktır.

La Félin Şeker'le iki dönem üremeye katıldı. La Félin'den 16 yavrudan sadece Şeker'den olan, mavi göz, beyaz, kısa kıllı 1 tane dişi kedimizin kulağı sağır doğdu, bunun dışında sağlık sorunu yok ve hayatta. Ancak kulak sağılığı genetik olduğu şüphesinden ötürü bu dişi kedimiz üremeye katılmayacak.

0-3 aylık yaşlar kritik yaşlar olup, biz bu aylarda yavruları kesinlikle sahiplendirmeyiz. Çünkü bu yaşlarda ölüm tablosu daha sık karşımıza çıkıyor. Yaptığımız bu gözlemde dişi yavru sayısı diğer ideal doğumlardaki dişi yavru kedi sayısından fazla olduğu doğumda, 0-3 aylık olana kadar hem dişilerin hem de erkeklerin öldüğünü gördük. Dişi yavru kedi sayısı beklenen sayıda doğduğunda ölüm gözlemlemedik.

İdeal doğumlarda yavru sayısı 3 – 4 yavrudur. Bu kadar yavruya kedilerimiz annelik ediyor ve ölüm riski oluşmuyor ya da en aza iniyor. Sadece Miya isimli siyam kedisi 5 sağlıklı yavru dünyaya getirdi ise de, yavrulardan 1 tanesi öldü. O ölen yavru diğer iki kardeşi ile birlikte, 2 aylıkken annesinden ayrılmış, bize teslim edilmişti. Ölen bu dişi kedimizin kardeşleri şuan son derece sağlıklı ve üremeye katıldılar.

Üremeye katılan Zehra isimli kedi düşük yaptı. Tekrar düşük yapma ihtimali nedeni ile rahmi çıkartılarak kısırlaştırıldı. Şu ana kadar üremeye katılan altı dişiden bir tane kedi düşük doğum yaptı.

Boncuk'un 5 yavru dünyaya getirdiği doğumdan sadece 1 yavru dişiyi kurtarma şansımız oldu. Ancak morfolojik bakımdan bizim istediğimiz kriterleri taşımadığından üremeye katılmayacak. Boncuk ve diğer dişi kediler son derece sağlıklılar.

Tartışma

Türkiye’de yayılış gösteren yerli sokak kedilerini WCF, ırk adını Anadolu kedisi olarak tespit etmiştir[⁷]. Yılmaz'a göre bu kedinin ırk adı Türk kedisidir [⁸,⁹]. Sosyal medyalarda kedi sahipleri ve ilgili insanlar sıklıkla tekir kedi, sokak kedisi adını kullanmayı tercih etmektedirler ve hatta sıklıkla kedilerinin ırkını yanlış tahlil etmekteler [¹⁰]. Tekir kavramı bir deseni ifade ederken bu isim karmaşası kedilerin ırk standardını düşürmesine, ırk kalitesinin dejenere olmasına yol açıyor. Çünkü sarmal desenli Anadolu kedisine de tekir, sokak kedisi denilebilmektedir.

Kritik tablo şudur ki; Anadolu kedisi diye tabir ettiğimiz ancak sıklıkla tekir olarak bilinen yerli sokak kedileri, aynı van kedileri kadar beyaz renkli Anadolu kedisini doğurabiliyor. İnsanlar bu beyaz renki anadolu kedisinin van kedisi olduğunu düşünerek çiftleştirecekleri van kedilerinin yavrularını bilmeden melezleyebiliyor ve van kedilerinin ırk kalitesini düşürebiliyorlar.

İnsanların kedilerini rastgele çiftleştirme eğiliminin altında yatan diğer bir sebep; kedi sahiplerinin çiftleştirecekleri doğru eşi bulamamalarından kaynaklanıyor. Yaptığımız mülakatlarda kedi sahiplerinin kedilerinin nesillerini devam ettirmelerini istemeler. Bunun dışında kedi sahipleri kedilerinin annelik duygusunu yaşamasını da istemelerinden ötürü kedilerini çiftleştirdiklerini ancak yanlış eşleştirme yaptıklarını gördük. Fakat bu makalede bu tamamlayamadığımız anket çalışmasına yer vermedik. Kedi sahipleri bireysel olarak kedilerinin nesillerini nasıl programlayacakları hakkında yeterli donanıma sahip olmadıkları gibi kedilerini sebepsiz ve mesnedsiz nedenlerle kısırlaştırmaya empoze edenlerin baskısı altında hissetmektedirler. Sırf bu zorluk nedeni ile sosyal medya grupları oluşturulmuştur [¹¹,¹²].

La Félin bulunduğu lokasyon bakımından bizim için önemli bir kedidir. La Félin'in yaşam öğküsünü araştırdığımızda aslında iki farklı tekirden dünyaya geldiği yönünde güçlü inanç besliyoruz. Çünkü La Félin'in ıslaha alındığı andan sonra 3 yıllık sürede aynı lokasyondan 6 beyaz renkli van ve anadolu kedisi ırkından olan ev kedisi sokaktan izole edildi, sahiplendirildi. Bunlardan ikisi bu çalışmaya materyal olan Yorgan ile Zehra'dır. Eğer van kedileri ve beyaz Anadolu kedileri bu şekilde sokağa salınıyorsa, sokaktaki tekirlerle melezlenen yavrular tekrar kardeşleri ile eşleşebilir ve ataları gibi van, anadolu beyazına evrilebilir. La Félin bu şekilde dünyaya gelmiş olabilir. Bu La Félin'in hikâyesinin böyle olup olmadığını ancak dna analizi gibi pahalı testlerle yapmamız mümkün olacaktır.

5199 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Hayvan Koruma Kanunu 3.j. maddesinde tanımlanan kontrollü hayvan statüsündeki bir kedi barınağa bırakıldığında o kediye kurum tarafından adı geçen kanunda güçten düşmüş hayvanlara uygulanan prosedürler uygulanarak kısırlaştırılır. Ancak yine aynı yasaya göre nesli tehdit altında olan hayvanların nesillerini yok edecek eylemler cezalandırılmaktadır [¹³]. Aslında güçten düşmüş kavramına uymadıkları halde sahipleri tarafından sorumlulukları üstlenilemeyecek durumdaki sağlıklı bu kedilerin kaderi, biyotik robotlara dönüştürülmek oluyor. Tartıştığımız bu yasaya göre karar alınacaksa bu çifte standarttan vaz geçilmeli ve dişi safkan van kedileri özel koruma alanlarına alınmalı, barınağa gönderilmiş ise de dişi van kedilerin kısırlaştırılması terk edilmeli, onlar için özel üniteler oluşturulmalıdır. Aynı çaba anadolu kedileri de dahil, sağlıklı tüm yerli ırk kediler için gerçekleştirilmelidir.

Calymath's Cattery prensipleri gereği yerli ırkların kısırlaştırılmasına karşıdır. Tamamen sağlıklı bir kedinin keyfe keder kısırlaştırılması, prensiplerimize göre hayvanı sakatlamakla aynıdır. Canlıların her an üremek zorunda olmadıkları gerçeğini kabul etmekle beraber organları çıkartılarak keyfe keder sakatlama işlemini onaylamamaktayız. Sağlıklı kedileri kısırlaştırmak yerine emekli etme tanımını önerdiğimiz bir prensip oluşturduk, bu prensibe uygun koruma programı planladık. Koruma programımıza, Ev'de ilk kez ileri yaşa gelen La Félin için uyguluyoruz. Bu koruma programı önümüzdeki on yıllarda başka kurum ve organizasyonlar tarafından yaygınlaştırılacağını umuyoruz.

Dişi yavru kedilerinin ölüm oranı Ev'de % 69.23 olmasına ilaveten dişi kedilerin dünyaya gelme sıklığı çok düşük olduğu görüldü. Dişi kedilerin doğum oranı %34.21. Bu kedilerin %69.23'ü üremeye katılamıyorlar. Buna karşın erkekler daha sık şekilde üremeye katılabiliyorlar. Ev'de ıslah çalışmalarımızı yürütmek için sadece iki erkek kediye ihtiyaç varsa da, şu an Ev'de 19'i erkek 25 kediye sahibiz. Dünyaya getirdiğimiz sağlıklı dişilerin sağlıklı erkeklere oranı % 52 olması, Ev'in yükünü arttırmaktadır. Çünkü 2 dişi kedi dünyaya getirmek için bu tabloya bakıldığında, fazladan 4 erkek kedinin sorumluluğunu almak ve takip etmek gerektiğini genel olarak düşünebiliriz.

Erkek kediler açısından üremeye katılma sorun olmuyor. Sadece 2 erkek kediyi himaye altına alarak cins standardını koruyacak eşleştirmeler yapılabilirken, Ev'de dünyaya gelen yavruların %65'i erkek. Bu oranın yüksek oluşu nedeni ile üremeye Ev'de doğan 3 erkek katılma şansı buldu. Üstelik bu erkeklerden bir tanesinin babası Ev'de doğdu. Annesi Ev'de doğan dişi kedi henüz yok. Bu tablo bize gösterdi ki; erkek kedilerin üremeye katılma şansı ya da sıklığı dişi kedilerden daha yüksek.

Sahiplendirme çalışmalarımızda yaptığımız gözlemlerde insanların erkek kediler daha fazla tercih ettiğini gördük. İnsanlara dişi kedileri neden istemedikleri sorulduğunda, evlerinde yeni yavruların doğmaları halinde yavruları için gereken sorumlulukları yerine getiremeyeceklerinden endişe ettiklerini gödük. Çünkü kedi sahiplenmek isteyenler açısından doğan yavruları sahiplendirmenin büyük sorun haline geleceğini düşünüyorlar. Aslında yersiz kaygı erkek kedilerimizi sahiplendirmede kolaylık sağlıyor.

İdeal doğumlarda yavru sayısı 3 – 4 yavrudur. Daha fazla yavru dünyaya geldiğinde yavrulardan erkek olanları anneden uzaklaştırmanın gerekli, o ayırılan yavrulara ayrı ilgi ve özel çaba göstermenin yavrulanın sağlıklı büyümesi açısından elzem olduğu kanaatindeyiz.

Dönemi geldiğinde üremeye katılmasını istediğimiz her çift kediden başarılı döllenme ve doğum elde edilememektedir. Ev'de kızgınlık dönemlerinde denenen 18 eşleştirmeden sadece %55.55'i başarılı oldu. Eşleştirmeler her zaman istenildiği gibi olmamakla beraber bir çok faktöre bağlı olarak başarısızlıkla sonuçlanıyor. Bu zahmetli denemeler olumlu neticelenirse, doğum gerçekleştirdikten sonra yavru kedilerin üremeye katılma potansiyeli %19'dur. Her doğumda dünyaya gelen yavrunun sayısı 4 yavru olduğu düşünülürse en az bir tanesinin üremeye katılması umulur ki; bu katılım %25'i ifade eder. Bu oranlar kedilerin çiftleşmelerinin ne kadar güç olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla her çift kedinin eşleştirilmesinden istenen sonuç alınamayacaktır.

Çiftleşmede başarısızlık, Düşük doğum, genetik kusurlar, yetersiz sayıda dişi yavrunun doğumu, genç yaşta ölüm ve yavru ölümlerinin sıklığı, buna ilaveten bilinçsiz kısırlaştırma propagandaları dişi kedilerin üremeye katılımı oldukça zorlaştıran faktörlerdir. Her dişi kedinin 4'den fazla yavru dünyaya getirdiği durumlarda yavrulardan bir kaçının ya da tamamının üreme başarısını elde edemeden ölümü muhtemeldir. Böyle bir durumda annenin tekrar yavrulaması için ya bir sene beklemeli, ya da anneyi yoracak bir veya birden fazla dönem yeniden doğum gerçekleştirmelidir ki, ikinci durum annenin ve yavrularının aleyhindedir.

Nesillerin devamını ve daha sağlıklı nesiller dünyaya getirmeyi planlamak için dişi kedileri koruma altına almak, rastgele sahiplendirmelerden sakındırmak, geri dönüşü olmayan ilahi kararlardan, dişi kedileri keyfe keder kısırlaştırmalardan kaçınmak, rastgele kısırlaştırmanın teşfik edilmesini önlemek, kritik problemlerden dişi kedileri uzak tutmak, gerekli yasal düzenlemeleri daha hassas değerlendirmeyle yapılandırmak önem arzetmektedir.

Yerli ırk kedilerle ilgili çalışmaların yetersiz olması nedeni ile literatür çalışması yeterli değildir. Fakat bu çalışmanın gelecekte yapılacak çalışmalara ışık tutacağını umuyoruz.

1 www.patisaray.org/cattery/31-calymath-s-cattery.html, Son erişim: 07 Nisan 2019

2www.twitter.com/KayseriKediEvi, Son erişim: 07 Nisan 2019

3www.patisaray.org/pages/istanbul-kedi-severler.html, Son erişim: 07 Nisan 2019

4World Cat Federation (WCF), www.wcf-online.de/WCF-EN/standard/shorthair/anatolian.html, Son erişim: 07 Nisan 2019.

5World Cat Federation (WCF), www.wcf-online.de/WCF-EN/standard/semi-longhair/tuerkischvan.html, Son erişim: 07 Nisan 2019.

6World Cat Federation (WCF), www.wcf-online.de/WCF-EN/standard/wems_en.html, Son erişim: 07 Nisan 2019.

7World Cat Federation (WCF), www.wcf-online.de/WCF-EN/standard/shorthair/anatolian.html, Son erişim: 07 Nisan 2019.

8YILMAZ, Orhan, Türkiye’de Nesli Tükenen veya Tükenme Tehlikesi Altındaki Evcil Hayvanlar, 1. Ulusal Organik Tarım ve Biyoçeşitlilik Sempozyumu, 27-29 Eylül 2017, Bayburt.

9YILMAZ, Orhan & all, Çanakkale İlinde Yetiştirilen Kısa Tüylü Türk Kedisi'nin tanımlanması, Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, Sayfa 1993-1997, baskı 2, 2014.

10Https://sosyal.petlebi.com/soru-cevap-kedi-irklari, Son erişim: 07 Nisan 2019

11www.facebook.com/groups/1749889115242907?ref=group_view_referrer=profile_browser, Son erişim: 07 Nisan 2019

12www.facebook.com/groups/1857852377828109/?ref=group_header&view=group, Son erişim: 07 Nisan 2019

13 5199. hayvan koruma kanunu madde 4.e. Ve 8. maddelerine ilişkin hükümler.